Ketelwagen Fosfortrichloride – Giftige wolk

Algemene beschrijving

Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.

De kans op een giftige wolk fosfortrichloride na een ongeval met een ketelwagen wordt bepaalt door de kans op een ongeval, de kans op een grote uitstroom en de correctie voor toxische stoffen.  Deze kans wordt per ketelwagen, per jaar, per wagenkilometer geschat op [5]:

Factoren die de kans van optreden verkleinen zijn:

• Baanvaksnelheid verlagen;
• Inrichting van het spoor optimaliseren (bijvoorbeeld door het beperken van wissels);
• Het aantal transportbewegingen verminderen.

Fosfortrichloride is een kleurloze, giftige vloeistof met een scherpe geur. De stof is zeer giftig bij huidcontact en inademing. In de onderstaande tabellen en grafieken zijn de effecten van de giftige wolk weergegeven. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de omstandigheden zullen mensen overlijden (†) of raken gewond. Van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). Voor de weertypen D5 en F1,5 is het slachtofferbeeld bepaald voor personen die zich buiten bevinden. Dit is uitgewerkt voor drie ringen. In de eerste ring overlijdt meer dan 95 % van de aanwezigen, in de tweede tussen de 95 en 50 % en de derde tussen de 50 en 5 %. De effectafstanden vanaf de rand van de plas voor deze ringen staan in de tabel. Aanvullend wordt in een tabel de afstand tot de interventiewaarden die de hulpverleningsdiensten gebruiken weergegeven [6]. De drie volgende geografische gebieden zijn uitgewerkt [7]:

• Stedelijk gebied (bijv. grote steden met hoge gebouwen, industriegebieden met hoge bebouwing);
• Verstedelijkt landelijk gebied (bijv. gebieden met dichte laagbouw, bossen en industriegebieden);
• Landelijk gebied (bijv. landelijke gebieden met verspreid liggende laagbouw).

De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de onderliggende grafieken met het verloop van letaliteit (percentage doden) versus afstand en letaliteitscontouren.

Tabel effectafstanden en gevolgen voor weertype D5

Tabel interventiewaarden voor weertype D5

Contouren giftige wolk Fosfortrichloride voor weertype D5

Grafiek letaliteit vs. afstand fosfortrichloride Weertype D5

Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een giftige wolk op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven.

Mogelijk handelingsperspectief [8]

Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen [9]. Snel reageren is bevorderlijk. 

• Voor personen buiten is het handelingsperspectief vluchten (een natte doek om door te ademen vermindert de blootstelling).
• Indien vluchten niet mogelijk is, is een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
• Voor personen binnen is het handelingsperspectief binnen blijven en naar hoogste bouwlaag met een vlak plafond gaan [10]. Ramen en deuren sluiten en ventilatie uitzetten.

Randvoorwaarden

De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Het verloop van het ongevalsscenario:

• De snelheid waarmee het scenario giftige wolk zich voltrekt is afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Afhankelijk van de windsnelheid en windrichting zal de wolk zich verspreiden. Afhankelijk van de gat grote en uitstroom snelheid kan de toevoer van de giftige wolk verschillen.

Herkenbaarheid van het scenario:

• Fosfortrichloride is een kleurloze, giftige vloeistof met een scherpe geur. De geur zal een alarmerend effect hebben.

Mate van bewustzijn van de gevaren:

• Weten dat er een ongeval is met een fosfortrichlorideketelwagon
• Weten wat de gevaren zijn van fosfortrichloride
• Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) giftige wolk

Gesteldheid van personen:

• Fysieke gesteldheid
• Geestelijke gesteldheid

Aanwezige voorzieningen:

• Mogelijkheden om van de bron af te vluchten
• Mogelijkheden om te schuilen

Brandweerzorg

Na het ontstaan van dit scenario komt de hulpverlening op gang.
Het grootste deel van de vrijgekomen vloeistof is na 30 minuten nog aanwezig en/of reageert met water (ook uit schuim) tot fosforig zuur en waterstofchloride met een zeer grote impact op milieu en omgeving. De omgeving kan worden afgeschermd via het plaatsen van waterschermen om de ontstane gassen te verdunnen. Een voorkeursoptie voor bestrijding van dit incident is via het neutraliseren met bicarbonaat (baking soda). Schuimen verdient niet de voorkeur in verband met reactie met water en extra milieuimpact.

In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn.

Relevante brandweerprocessen

Bron- en emissiebestrijding

• Bepalen van het bron- en effectgebied;
• Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door
  middel van het afschermen van de omgeving;
• Stabiliseren van het incident;
• Waarschuwen bevolking. 

Redding

• Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). 

Ontsmetting

• Ontsmetten mens, dier en infrastructuur

Relevante aspecten zijn

• Dekkend systeem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen [11]
• Toegankelijkheid gebied. Voor kwetsbare omgeving tweezijdig toegankelijk. Iedere 100 m toegang tot spoor en toegang tot op maximaal 40 m benaderbaar. [12]
• Repressieve voorbereiding  en snelle alarmering
• Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd).
• Passende (grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit).
• Effectieve (grootschalige) bluswatervoorziening voor eventuele afscherming (zie bluswatervoorzieningen)

Capaciteit [13]

Bij het bestrijden van een giftige wolk heeft de brandweer de mogelijkheid diverse specialistische eenheden in te zetten zoals een schuimbluseenheid, AGS en meetploeg.

• Houd rekening met de inzet van specialistische eenheden zoals specialistische interventie eenheden (SIE)  voor incidentbestrijding gevaarlijke stoffen(IBGS), meetplanorganisatie en een basis ontsmettingseenheid(BOE) ten behoeve van de hulpverleners.
• Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving en wordt bepaald via het commando ter plaatse (COPI) voor het brongebied of het Regionaal Operationeel Team (ROT) voor het effectgebied. [14]
• Houdt rekening met de inzet van een of meerdere pelotons (4  tankautospuiten)  voor verlening van eerste hulp en transport van slachtoffers naar het gewondennest. [15]

Opkomst/inzettijd [16]

Bluswatervoorziening

• Het waterleidingnet met ondergrondse brandkranen (primaire bluswatervoorziening) heeft onvoldoende capaciteit.
• Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening  is noodzakelijk  ten behoeve van het afdekken van de plas met schuim en voor het verdunnen van de giftige wolk. De norm voor spoorincidenten met gevaarlijke stoffen is binnen 6000 l/min. binnen 15  minuten voor ten minste 4 uur. [18]

Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers [19]

• In de hectische fase komt via burgerhulp de redding op gang van slachtoffers. De prioriteit zal uitgaan naar het redden en helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
• Noodzakelijke opschaling/bijstand wordt bepaald op basis van inschatting aantal slachtoffers.
• Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie is mogelijk via het invoeren van de effectafstanden in Bag populatieservice

Geneeskundige zorg

De geneeskundige hulpverlening start met de processen

Spoedeisende Medische Hulpverlening: [20]

• Triage
• Inrichten van een gewondennest en behandelen van slachtoffers;
• Vervoeren/Verwijzen naar ziekenhuizen.
  

Publieke gezondheidszorg

• De beoordeling van en maatregelen tegen schadelijke invloeden op de gezondheid via (drink)water (gebiedsafhankelijk).
• Onderzoek individueel
  

Psychosociale hulpverlening

• Signaleren getroffenen
• Verwijzen getroffenen

Relevante aspecten zijn

• Operationele voorbereiding op het vervoer en behandelen van slachtoffers die in aanraking zijn gekomen met fosfortrichloride.
• Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de locatie.
• Veilige werklocatie voor de GHOR.
• Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Aantal slachtoffers

Type slachtoffers

• Nadat blootstelling heeft plaatsgevonden: blootstelling beëindigen en frisse lucht opzoeken.
• Wees alert op slachtoffers met bestaande longklachten.
• Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen. Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan. [23]
• Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzame personen (zorginstellingen).
• Aandachtspunt is het snel kunnen waarschuwen van de bevolking via een voorbereide NL-alert met handelingsperspectief. Dit is om blootstelling te voorkomen en kostbare tijd (en mogelijk levens te redden) te verliezen met wachten op advies van experts. [24]

Type letsel

• Fostortrichloride is irriterend voor de ogen, huid en de luchtwegen.
• Primaire effecten zijn irritatie en schade aan de luchtwegen.
• Blootstelling aan fosfortrichloride kan longoedeem en chemische longontsteking veroorzaken. De verschijnselen hiervan kunnen vertraagd optreden en versterkt worden door lichamelijke inspanning.
• Effecten bij blootstelling aan vloeistof:
• Huidcontact: bijtend, roodheid, pijn, ernstige brandwonden
• Oogcontact: bijtend, roodheid, pijn, slecht zien

Optreden politie

De politie start met de processen

Afzetten en afschermen

• Afzetten effectgebied
• Creëren veilige werkomgeving voor hulpdiensten
• Ontruimen van het effectgebied of aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen.
  

Mobiliteit

• Indien nodig begeleidend transport overige hulpverleners als de verkeerssituatie daarom vraagt
• Opstellen mobiliteitsplan.
• Indien mogelijk informeren van bewoners en/of andere aanwezigen in het gebied.
  

Indien relevant

• Handhaven openbare orde
• Strafrechtelijke handhaving

Relevante aspecten bij het optreden van de politie

• De politie heeft geen beschermende kleding of ademlucht om op te kunnen treden en kunnen daarom niet opereren in blootgesteld gebied.
• Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied.
• Voldoende mensen en middelen om het effectgebied te kunnen evacueren en af te kunnen zetten.

Optreden gemeente (Hulpverlening)

Mogelijke taken

Gemeente

• Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Voorlichting/communicatie over het ongeval
• Registreren van slachtoffers
  

Randvoorwaarden

Gemeente

• Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied
• Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Operationeel voorlichting- en communicatieplan

Kans

Effect en gevolg

Zelfredzaamheid

Hulpverlening

Tankwagen fosfortrichloride– giftige wolk

De beheergroep heeft geen beeld en/of filmmateriaal gevonden van een giftige fosfortrichloride wolk door een ongeval bij  transport op het spoor. Suggesties kunnen gemaild worden naar info@nipv.nl