Zeevaarttanker – Acrylnitril – giftige wolk

Algemene beschrijving

NB
*Protocol vaarwegen met meer dan 10 % zeevaart, pagina 24
**Protocol vaarwegen met meer dan 10 % zeevaart, pagina 29
***Protocol vaarwegen met meer dan 10 % zeevaart, pagina 31

Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.

De kans op een giftige wolk acrylnitril een ongeval met een tanker wordt bepaald door de kans op een ongeval, de vaarsnelheid, de massa en de ladingfractie.

Factoren die de kans van optreden beïnvloeden zijn:

• Het aantal scheepvaartbewegingen en hoeveelheid gevaarlijke stoffen over het water.
• Vaarsnelheid.
• Verhouding beroepsvaart –  recreatievaart.
• Verhouding zeevaart – binnenvaart.
• Complexiteit verkeersbeeld.
• Aard en aantal recreatieve activiteiten.
• Invloed van getijdewisseling. 

Acrylnitril is een kleurloze, giftige vloeistof met een enigszins naar amandel ruikende prikkelende geur. De stof is zeer giftig bij huidcontact en inademing.

In de onderstaande tabellen en grafieken zijn de effecten van de giftige wolk weergegeven. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de omstandigheden zullen mensen overlijden (†) of raken gewond. Van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). Voor de weertypen D5 en F1,5 is het slachtofferbeeld bepaald voor personen die zich buiten bevinden. Dit is uitgewerkt voor drie ringen. In de eerste ring overlijd meer dan 95% van de aanwezigen, in de tweede tussen de 95 en 50% en de derde tussen de 50 en 5%. De effectafstanden van de giftige wolk voor deze ringen staan in de tabel. Aanvullend wordt in een tabel de afstand tot de interventiewaarden die de hulpverleningsdiensten gebruiken weergegeven interventiewaarden*.

De drie volgende geografische gebieden zijn uitgewerkt**:

• Stedelijk gebied (bijv. grote steden met hoge gebouwen, industriegebieden met hoge bebouwing).
• Verstedelijkt gebied (bijv. gebieden met dichte laagbouw, bossen en industriegebieden).
• Landelijk gebied (bijv. landelijke gebieden met verspreid liggende laagbouw).

De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de onderliggende grafieken met het verloop van letaliteit (percentage doden) versus afstand en letaliteitscontouren.

NB
*Interventiewaarden worden door de hulpverleningsdiensten gebruikt om te bepalen of de bevolking moet worden gewaarschuwd.
**In Effects respectievelijk: city centre, cultivated land en open flat terrain.

Weertype D5 (neutraal weer, windsnelheid 5m/s)

Tabel effectafstanden en gevolgen voor weertype D5

Tabel interventiewaarden voor weertype D5

Contouren giftige wolk acrylnitril voor weertype D5

Grafiek letaliteit vs afstand acrylnitril voor weertype D5

Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een giftige wolk op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven.

Mogelijk handelingsperspectief*

Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen**. Snel reageren is bevorderlijk. 

• Voor personen buiten is het handelingsperspectief vluchten (een natte doek, indien mogelijk, om door te ademen vermindert de blootstelling . Acrylnitril is matig oplosbaar in water. De effectiviteit van een (natte) doek zal hierdoor beperkt zijn).
• Indien vluchten niet mogelijk is, is een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
• Voor personen binnen is het handelingsperspectief binnen blijven en naar hoogste bouwlaag met een vlak plafond gaan***. Ramen en deuren sluiten en ventilatie uitzetten.

NB
*TNO 2015, rapport Bevorderen zelfredzaamheid spoorzone Moerdijk p. 56
**Het handelingsperspectief is afhankelijk van de weerscondities en het scenario. Een instantaan vrijkomende gaswolk zal eerder langsgewaaid zijn dan een langzaam vrijkomende vloeistof (plasverdamping). En hoe harder het waait hoe sneller het ergens (binnen) is voordat de ventilatie afgesloten is.
***Bij verdiepingen met een aansluiting op een schuin dak zijn vaker kieren waardoor buitenlucht naar binnen kan lekken.

Randvoorwaarden

De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Het verloop van het ongevalsscenario:

• De snelheid waarmee het scenario giftige wolk zich voltrekt is afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Afhankelijk van de windsnelheid en windrichting zal de wolk zich verspreiden. Afhankelijk van de gatgrootte en uitstroomsnelheid kan de toevoer van de giftige wolk verschillen.

Herkenbaarheid van het scenario:

• Acrylnitril is een kleurloze, giftige vloeistof met een enigszins naar amandel ruikende prikkelende geur. De stof is zeer giftig bij huidcontact en inademing.

Mate van bewustzijn van de gevaren:

• Weten dat er een ongeval is met een zeevaarttanker.
• Weten wat de gevaren zijn van acrylnitril.
• Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) giftige wolk.

Gesteldheid van personen:

• Fysieke gesteldheid.
• Geestelijke gesteldheid.

Aanwezige voorzieningen:

• Mogelijkheden om van de bron af te vluchten.
• Mogelijkheden om te schuilen.

Brandweerzorg

Na het ontstaan van dit scenario komt de hulpverlening op gang. De inzet zal gericht zijn op het indammen van het brongebied en afschermen van de omgeving. Vanwege het gedeeltelijk oplossen van acrylnitril in water heeft dit incident een grote impact op het milieu.
In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn.

Relevante brandweerprocessen

Bron- en emissiebestrijding

• Bepalen van het bron- en effectgebied.
• Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door middel van het afschermen van de omgeving.
• Stabiliseren van het incident en ontstane branden in de omgeving blussen.
• Waarschuwen bevolking. 

Redding

• Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). 

Ontsmetting

• Ontsmetten mens, dier, vaartuigen en infrastructuur.

Relevante aspecten

• Aanwezigheid van een actueel IBP van het watergebied (zie ook: Handboek incidentbestrijding op het water fig. 35 p.137).
• Dekkend systeem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen. Goed werkend internet en mobiele telefonie, buurtalarmeringssysteem ten behoeve van zelfredzaamheid, risico communicatieplan toxische wolk.
• Voorbereiding op samenwerking met betrokken partijen en passende(grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit).
• Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd).
• Beperkt inzetten brandweereenheden benedenwinds.
• Effectieve (grootschalige) bluswatervoorziening (zie bluswatervoorzieningen).
• Toegankelijkheid aanlandingsplaats in directe omgeving van incident.
• Bereikbaarheid over twee verschillende routes vanuit twee tegengestelde windstreken. Bovenwindse aanrijroute, vluchtroute scheiden van route voor hulpdiensten, vluchtroute van de risicobron af. (zie ook: Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019, hoofdstuk 4).

Capaciteit

• Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving en wordt bepaald via het commando ter plaatse (COPI) voor het brongebied of het Regionaal Operationeel Team (ROT) voor het effectgebied. De organisatie van de inzet van slagkracht is regionaal afhankelijk. Bij buitengebied is geen afscherming naar omliggende gebouwen nodig. 
• Houd rekening met de inzet van een peloton (4 tankautospuiten)  voor redding/evacuatie en hulpverlening aan slachtoffers via vaartuigen in samenwerking met andere organisaties.
• Specialistische eenheden worden ingezet ten behoeve van het beperken van de effecten.
• Houd rekening met de inzet van specialistische eenheden voor incidentbestrijding gevaarlijke stoffen (IBGS), meetplanorganisatie en een basis ontsmettingseenheid (BOE) ten behoeve van de hulpverleners.

Opkomst/inzettijd*

NB
*Zie ook: Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden (GBO).

Tabel opkomst/inzettijd

NB
*Zie ook: Handboek Incidentbestrijding op het water, basisnorm figuur 28&3, p.125. Afhankelijk van risicobeeld is er een verhoogde gebiedsnorm.

Bluswatervoorziening

• Vanwege de nabijheid van water is de aanname dat voldoende secundaire bluswaterbronnen voorhanden zijn ten behoeve van afscherming naar de omgeving via verdunnen van de giftige wolk met water (zie ook: Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019, bijlage 3). 
• Benodigde capaciteit is 6 l/m²/min (zie ook: Handboek Incidentbestrijding op het water p. 125, basisnormen en verhoogde gebiedsnormen).

Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers*

• In de hectische fase wordt uitgegaan van de zelfredzaamheid op het schip. Daarnaast komt de redding op gang via de schepen in de directe omgeving. De prioriteit zal uitgaan naar het redden en helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
• Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie op de wal is mogelijk via het invoeren van de effectafstanden in Bag populatieservice.

NB
*Zie ook: Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden (GBO).

Geneeskundige zorg

De geneeskundige hulpverlening start met de processen

Spoedeisende Medische Hulpverlening

• Triage (zie ook: Triagering via Slabwraps).
• Inrichten van een gewondennest en behandelen van slachtoffers.
• Vervoeren/Verwijzen naar ziekenhuizen.

Publieke gezondheid

• De beoordeling van en maatregelen tegen schadelijke invloeden op de gezondheid via (drink)water (gebiedsafhankelijk).
• Onderzoek individueel.

Psychosociale Hulpverlening

• Signaleren getroffenen.
• Verwijzen getroffenen.

Relevante aspecten zijn

• Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de aanlandingsplaats.
• Veilige werklocatie voor de GHOR.
• Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.
• Na een incident verlenen omstanders hulp. Een deel van de slachtoffers komt als zelfverwijzer op de eerste hulp. Een ontsmettingsunit aan ”de poort van het ziekenhuis” is bij gassen niet van belang. CBRN protocol voor Chloor gas treed niet in werking: Protocol ontsmetting in ziekenhuizen.

Aantal slachtoffers

Type slachtoffers

• Nadat blootstelling heeft plaatsgevonden: blootstelling beëindigen en frisse lucht opzoeken. Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen. Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan. Voor kinderen is ander materiaal benodigd. Ouders en kinderen worden bij voorkeur bij elkaar geplaatst. Dit is een complexe factor in het gewondenspreidingsplan.
• Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzame personen (zorginstellingen).
• Aandachtspunt is het snel kunnen waarschuwen van de bevolking via een voorbereide NL-alert met handelingsperspectief. Dit is om blootstelling te voorkomen en kostbare tijd (en mogelijk levens te redden) te verliezen met wachten op advies van experts. Alarmeer de GAGS. Elke situatie is immers anders; de GAGS kan de situatie inschatten op basis van berekeningen van de AGS, klachten, etc.

Type letsel

• Acrylnitril is een zeer giftige stof. De belangrijkste doelorganen na inhalatie van de stof zijn de luchtwegen, het centraal zenuwstelsel en het ademhalingsstelsel. De klachten die optreden worden gedeeltelijk veroorzaakt door het cyanide dat uit acrylnitril ontstaat en zijn o.a. irritatie van de luchtwegen, hoofdpijn, toevallen, bewustzijnsverlies en remming van de ademhaling. Ook zonder luchtwegirritatie kunnen systemische klachten optreden. De klachten kunnen met vertraging ontstaan.
• Voor acrylnitril zijn antidota beschikbaar. Het NVIC kan hierover en over verdere behandeling adviseren.
• Let op: cyanide verstoort de celademhaling, maar het zuurstoftransport in het bloed vindt wel gewoon plaats. Hierdoor geeft een pulsoximeter kort na blootstelling geen goed beeld van de mate van vergiftiging.

Water- en zeevaartzorg

Search and Rescue (SAR)

• Via de inzet van Search and Rescue (SAR) krijgen slachtoffers toegang tot de geneeskundige hulpverlening.

Nautisch verkeersmanagement

• Het regelen van het verkeer is een wettelijke taak van de politie en nautisch beheerder. 

Beheer waterkwaliteit

• Het zorgdragen voor de kwaliteit van het water.

Beheer waterkwantiteit en waterkeringen

• Activiteiten die verricht worden in het kader van waterkwantiteitsbeheer zijn de zorg met betrekking tot hoogwater/ overstromingen, laagwater en ijsbezwaar (in de zin van waterkwantiteit: ijsdammen en stuwing). 

Optreden politie

De politie start met de processen

Afzetten en afschermen

• Afzetten effectgebied.
• Creëren veilige werkomgeving voor hulpdiensten.
• Ontruimen van het effectgebied of aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen.

Afzetten en afschermen

• Indien nodig begeleidend transport overige hulpverleners als de verkeerssituatie daarom vraagt.
• Opstellen mobiliteitsplan.
• Indien mogelijk informeren van bewoners en/of andere aanwezigen in het gebied.

Indien relevant

• Handhaven openbare orde.
• Strafrechtelijke handhaving.

Relevante aspecten bij het optreden van de politie

• De politie heeft geen beschermende kleding of ademlucht om op te kunnen treden en kunnen daarom niet opereren in blootgesteld gebied.
• Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied.
• Voldoende mensen en middelen om het effectgebied te kunnen evacueren en af te kunnen zetten.

Optreden gemeente (Hulpverlening)

Mogelijke taken

Gemeente

• Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied.
• Voorlichting/communicatie over het ongeval.
• Registreren van slachtoffers.

Randvoorwaarden

Gemeente

• Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied.
• Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied.
• Operationeel voorlichting- en communicatieplan.

Kans

Effect en gevolgbeperkend

Bevordering van de zelfredzaamheid

Bevordering van de hulpverlening

De beheergroep heeft geen beeld en/of filmmateriaal gevonden van acrylnitril wat vrijkomt doordat de ladingtank van de tanker openscheurt na bijvoorbeeld een aanvaring. Suggesties kunnen gemaild worden naar info@nipv.nl.