Tankwagen LPG – Wolkbrand / Gaswolkexplosie – Weg

Algemene beschrijving

Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.

De kans op een wolkbrand na een ongeval met een tankwagen LPG wordt bepaalt door de kans op een ongeval, de kans dat daarbij LPG uitstroomt, de kans op een continue uitstroming,  de kans op een vertraagde ontsteking en de kans dat de wolk niet explodeert. Deze kans wordt per tankwagen, per jaar, per weg-kilometer geschat op [6]:

De kans op een gaswolkexplosie na een ongeval met een tankwagen LPG wordt bepaald door de kans op een ongeval, de kans dat daarbij LPG uitstroomt, de kans op een continue uitstroming, de kans op een vertraagde ontsteking en de kans op een explosie. Deze kans wordt per tankwagen, per jaar, per weg-kilometer geschat op:

Factoren die de kans van optreden verkleinen zijn:

• Het aantal transportbewegingen verminderen;
• Weginrichting optimaliseren (bijvoorbeeld door het beperken van bochten, kruisingen, wegversmallingen, in-en uitvoegstroken);
• Toegestane rijsnelheid verlagen;
• Wegen met vluchtstrook.

Het effect van een wolkbrand is een kortdurende vlammenzee. Wanneer de brandbare wolk ingesloten [8] is en ontstoken raakt kan naast warmtestraling ook een drukeffect ontstaan: een gaswolkexplosie. De effecten van een wolkbrand/gaswolkexplosie kunnen slachtoffers en schade in de omgeving veroorzaken. Omdat de blootstellingstijd kort is, blijven de effecten beperkt tot de omvang van de brandbare wolk. De omvang van deze wolk is afhankelijk van de inrichting van de omgeving en de weersomstandigheden. Om een compleet schadebeeld te geven is de effectafstanden tabel aangevuld met een tabel waarin de overdrukschade aan objecten binnen 4 zones is weergegeven.

Binnen de brandende wolk zullen alle in de buitenlucht aanwezige personen overlijden. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de bescherming van bijvoorbeeld gebouwen komen mensen te overlijden (†) of raken gewond: van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). Buiten de brandbare wolk worden geen slachtoffers verwacht [9].

In de tabel hieronder wordt de omvang van de brandbare wolk weergegeven voor de volgende geografische gebieden [10]:

• Stedelijk gebied (bijv. grote steden met hoge gebouwen, industriegebieden met hoge bebouwing);
• Verstedelijkt landelijk gebied (bijv. gebieden met dichte laagbouw, bossen en industriegebieden);
• Landelijk gebied (bijv. landelijke gebieden met verspreid liggende laagbouw).

De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de contouren van de brandbare wolk.

Weertype D5 (Neutraal weer, windsnelheid 5 m/s)

Tabel effectafstanden en gevolgen

Omvang brandbare wolk

Tabel overdruk bij gaswolk explosie

Wanneer de brandbare wolk is ingesloten en wordt ontstoken kan naast warmtestraling ook een overdruk effect ontstaan. Bij het bepalen van de effectafstanden voor overdruk is uitgegaan van een volledige detonatie. De genoemde afstanden zijn gemeten vanaf het ontstekingspunt waar de brandbare wolk wordt ontstoken. Dit punt is hieronder voor de verschillende gebieden aangegeven.

Afstand tussen bron en het midden van de brandbare wolk bij D5

• Stedelijk gebied : 20 meter
• Verstedelijkt landelijk gebied : 40 meter
• Landelijk gebied : 55 meter

Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een wolkbrand op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven [11]. 

Mogelijk handelingsperspectief

Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen. Snel reageren is noodzakelijk.

• Voor personen buiten is het handelingsperspectief (haaks op de wind) vluchten. Vluchten tot (ruim) buiten de zichtbare wolk.
• Mochten er schuilmogelijkheden zijn, is een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
• Voor personen binnen is het handelingsperspectief binnen blijven en schuilen achter een muur. Het sluiten van ramen en deuren kan soms (dichtbij de bron) helpen (ramen en deuren wijd open zetten is zeer onverstandig).

Randvoorwaarden

De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Het verloop van het ongevalsscenario:

• De snelheid waarmee het scenario wolkbrand zich voltrekt is afhankelijk van het ontstekingsmoment.
• Na ontsteking zijn direct de effecten merkbaar en duurt de wolkbrand slechts enkele seconden.

Herkenbaarheid van het scenario:

• Een wolkbrand is door zijn warmtestraling direct waarneembaar door aanwezigen.
• Als de wolk nog niet ontstoken is, is het mogelijke gevaar van een wolkbrand voor onwetenden niet direct herkenbaar.

Mate van bewustzijn van de gevaren:

• Weten dat er een ongeval is met een LPG tankwagen.
• Weten wat de gevaren zijn van LPG.
• Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) wolkbrand.

Gesteldheid van personen:

• Fysieke gesteldheid.
• Geestelijke gesteldheid.

Aanwezige voorzieningen:

• Mogelijkheden om haaks op de wind te vluchten.
• Mogelijkheden om te schuilen.

Brandweerzorg

De wolkbrand is van korte duur. De hulpverlening komt ter plaatse nadat de wolkbrand is geweest. Daardoor ligt bij dit scenario de nadruk op redden/evacueren, uitbreiding voorkomen en blussen van secundaire branden.
In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn

Relevante brandweerprocessen

Bron- en emissiebestrijding

• Bepalen van het bron- en effectgebied.
• Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door middel van het afschermen van de omgeving.
• Stabiliseren van het incident( bepalen van mogelijke ontstekingsbronnen en deze elimineren) en ontstane branden in de omgeving blussen.
• Waarschuwen bevolking [12].

Redding

• Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). 

Relevante aspecten

• Passende(grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit).
• Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd).
• Effectieve (grootschalige) bluswatervoorziening (zie bluswatervoorzieningen).
• Beschikbaarheid alarmeringssysteem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen.
• Toegankelijkheid gebied [13].

Capaciteit [14]

• Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving. Bij dit incident is uitgegaan van verstedelijkt gebied [15].
• Houd rekening met de inzet van een peloton (4  tankautospuiten)  voor redding/evacuatie slachtoffers en voor het koelen/blussen van de (omliggende) bebouwing [16]. Door de warmtestraling kunnen secundaire branden ontstaan in de eerste en tweede ring. Het effectgebied zal zich hoogstwaarschijnlijk beperken tot het bedrijfsterrein.

Opkomst/inzettijd [17]

Bluswatervoorziening

• Het waterleidingnet met ondergrondse brandkranen (primaire bluswatervoorziening) heeft onvoldoende capaciteit.
• Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening  is noodzakelijk  ten behoeve van koeling/blussing omliggende bebouwing.
• Benodigde capaciteit is 6000 l/min voor 4 uur [19] voor 3 tankautospuiten 3x2000l/min [20].

Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers [21]

• In de hectische fase komt via burgerhulp de redding op gang van slachtoffers met brandwonden. De prioriteit zal uitgaan naar het redden en helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
• Noodzakelijke opschaling/bijstand wordt bepaald op basis van inschatting aantal slachtoffers.
• Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie is mogelijk via het invoeren van de effectafstanden in Bag populatieservice.

Geneeskundige zorg

De geneeskundige hulpverlening start met de processen: 

Spoedeisende Medische Hulpverlening [22]
(Op de T3-verzorglocatie wordt gebruik gemaakt van een slachtofferregistratieformulier (SRF). Leidraad GGB 2.1, maart 2023, p32)

• Triage; 
• Treatment; 
• Transport. 

Publieke gezondheidszorg

• Geneeskundig Onderzoek na Rampen (GOR) 
  Onderzoek individueel, kan zowel lichamelijk als psychosociaal 

Psychosociale Hulpverlening

• Signaleren getroffenen. 
• Verwijzen getroffenen. 
• Registreren getroffenen 
• Direct leveren van psychosociale hulp 

De geneeskundige hulpverlening start met het inrichten van een T1 en T2 gewondenverzamelplaats en een T3 verzorglocatie (triage) en behandelen van slachtoffers (treatment). De focus ligt bij het zo snel mogelijk transporteren van T1 en T2 slachtoffers naar ziekenhuizen en/of verwijzen naar de nevenketen (Huisarts, Rode Kruis). 

Aandachtspunt is voldoende ruimte voor het noodhulpteam (NHT) van het Rode Kruis en verkeerscirculatie (mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances) Na een incident verlenen omstanders hulp . Een deel van de slachtoffers komt als zelfverwijzer op de eerste hulp.

Relevante aspecten zijn

• Operationele voorbereiding op het vervoer en behandelen van slachtoffers met ernstige brandwonden en mechanisch letsel door overdruk en/of rondvliegend materiaal. 
• Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de locatie. 
• Veilige werklocatie voor de hulpverleners en het NHT (vanaf code 30 T3 verzorglocatie) 
• Na een explosie verlenen omstanders hulp. Een deel van de slachtoffers komt als zelfverwijzer op de eerste hulp. Er zijn meer slachtoffers te verwachten door warmtestraling dan slachtoffers met mechanisch letsel door overdruk. 
• Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar. 
• Gebied moeilijk bereikbaar door puin 

Aantal slachtoffers

NB. * Zie ook: LPCGBI p.1 september 2013

Type slachtoffers

• Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen met ernstig letsel (locatie specifiek). Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan [25]. (Voor kinderen is ander materiaal benodigd. Ouders en kinderen worden bij voorkeur bij elkaar geplaatst. Dit is een complexe factor in het gewondenspreidingsplan). 
• Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzamen, zoals bijvoorbeeld zorginstellingen. 

Type letsel

• Door warmtestraling ontstaan uitwendige brandwonden. Bij inademing van hete gassen ontstaat inhalatietrauma.
• Stabilisatie van brandwondenslachtoffers is mogelijk in elk level 1 ziekenhuis [26]. Specialistische behandeling van brandwonden kan in een beperkt aantal centra in Nederland plaatsvinden [27].
• Extra aandacht bij de operationele voorbereiding is noodzakelijk bij verhoogde kans op slachtoffers uit de groep van ouderen en kinderen.
• Een langdurig traject van nazorg restletsel en psychotrauma [28] is te verwachten.

Optreden politie

De politie start met de processen

Afzetten en afschermen

• Afzetten effectgebied.
• Creëren veilige werkomgeving voor hulpdiensten.
• Ontruimen van het effectgebied of aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen.

Mobiliteit

• Indien nodig begeleidend transport overige hulpverleners als de verkeerssituatie daarom vraagt.
• Opstellen mobiliteitsplan.
• Indien mogelijk informeren van bewoners en/of andere aanwezigen in het gebied.

Indien relevant

• Handhaven openbare orde.
• Strafrechtelijke handhaving.

Relevante aspecten bij het optreden van de politie

• De politie heeft geen beschermende kleding of ademlucht om op te kunnen treden en kunnen daarom niet opereren in blootgesteld gebied.
• Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied.
• Voldoende mensen en middelen om het effectgebied te kunnen evacueren en af te kunnen zetten.

Optreden gemeente (Hulpverlening)

Mogelijke taken

Gemeente

• Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied.
• Voorlichting/communicatie over het ongeval.
• Registreren van slachtoffers.

Randvoorwaarden

Gemeente

• Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied.
• Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied.
• Operationeel voorlichting- en communicatieplan.

Kansbeperkend

Effect en gevolgbeperkend

Bevordering van de zelfredzaamheid

Bevordering van de hulpverlening