Status van de kaart: Actueel

Laatste update: 21 augustus 2018

Algemene beschrijving

Een giftige plas ontstaat doordat de tank van de tankwagen openscheurt na bijvoorbeeld een botsing. Hierdoor stroomt een groot deel van de acrylnitril in korte tijd uit. De acrylnitril verspreidt zich over de grond, dampt uit en vormt een giftige wolk. De wolk verspreidt zich snel met de wind mee.

Effecten 

Acrylnitril is een kleurloze, giftige vloeistof met een enigszins naar amandel ruikende doch prikkelende geur. De stof is zeer giftig bij huid contact en inademing. Hierdoor kunnen personen in de omgeving slachtoffer worden. De omvang van de giftige wolk is afhankelijk van de inrichting van de omgeving en de weersomstandigheden.

Acrylnitril is zeer licht ontvlambaar. Wanneer de plas ontsteekt kan het scenario plasbrand optreden. Het scenario plasbrand bij weg transport acrylnitril is hier beschreven.

Parameters effectberekening

Aanvraag effectsfile

U kunt de effectsfile aanvragen via onderstaand formulier. Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.

Hidden

Pagina waarop dit formulier is ingevuld:

Naam(Vereist)

Voornaam Achternaam

E-mailadres(Vereist)

Welk effectsfile wil je ontvangen?(Vereist)

Typ de code(Vereist)

Comments

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kans van optreden

De kans op een giftige wolk na een ongeval met een tankwagen acrylnitril wordt bepaalt door de kans op een ongeval, de kans dat daarbij acrylnitril uitstroomt en de kans op grote uitstroom. Deze kans wordt per tankwagen, per jaar, per weg-kilometer geschat op [3]:

Factoren die de kans van optreden verkleinen zijn:

• Het aantal transportbewegingen verminderen;
• Weginrichting optimaliseren (bijvoorbeeld door het beperken van bochten, kruisingen, wegversmallingen, in-en uitvoegstroken);
• Toegestane rijsnelheid verlagen;
• Wegen met vluchtstrook.

Effecten

Acrylnitril is een kleurloze, giftige vloeistof met een enigszins naar amandel ruikende doch prikkelende geur. De stof is zeer giftig bij huid contact en inademing.

In de onderstaande tabellen en grafieken zijn de effecten van de giftige wolk weergegeven. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de omstandigheden zullen mensen overlijden (†) of raken gewond. Van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). Voor de weertypen D5 en F1,5 is het slachtofferbeeld bepaald voor personen die zich buiten bevinden. Standaard vindt de uitwerking plaats voor drie ringen. In de eerste ring overlijdt meer dan 95 % van de aanwezigen, in de tweede tussen de 95 en 50 % en de derde tussen de 50 en 5 %. De effectafstanden vanaf de rand van de plas voor deze ringen staan in de tabel. Karakteristiek voor dit incident is dat het letaliteitsniveau voor D5 niet boven de 45% en voor F1,5 niet boven de 70% komt. Dit is ook terug te vinden in de grafiek “letaliteit versus afstand”. Aanvullend wordt in een tabel de afstand tot de interventiewaarden die de hulpverleningsdiensten gebruiken weergegeven [4].

De drie volgende geografische gebieden zijn uitgewerkt [5]:

• Stedelijk gebied (bijv. grote steden met hoge gebouwen, industriegebieden met hoge bebouwing);
• Verstedelijkt landelijk gebied (bijv. gebieden met dichte laagbouw, bossen en industriegebieden);
• Landelijk gebied (bijv. landelijke gebieden met verspreid liggende laagbouw).

De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de onderliggende grafieken met het verloop van letaliteit (percentage doden) versus afstand en letaliteitscontouren.

Weertype D5 (neutraal weer, windsnelheid 5m/s)

Tabel effectafstanden

Tabel interventiewaarden voor weertype D5

Contouren giftige wolk acrylnitril voor weertype D5

Grafiek letaliteit vs. afstand acrylnitril voor weertype D5

Zelfredzaamheid en handelingsperspectief

Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een giftige wolk op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven.

Mogelijk handelingsperspectief [6]

Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen [7]. Snel reageren is bevorderlijk. 

• Voor personen buiten is het handelingsperspectief vluchten (een natte doek om door te ademen vermindert de blootstelling).
• Indien vluchten niet mogelijk is, is een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
• Voor personen binnen is het handelingsperspectief binnen blijven en naar hoogste bouwlaag met een vlak plafond gaan [8]. Ramen en deuren sluiten en ventilatie uitzetten.

Randvoorwaarden

De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Het verloop van het ongevalsscenario:

• De snelheid waarmee het scenario giftige wolk zich voltrekt is afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Afhankelijk van de windsnelheid en windrichting zal de wolk zich verspreiden. Afhankelijk van de gat grote en uitstroom snelheid kan de toevoer van de giftige wolk verschillen.

Herkenbaarheid van het scenario:

• Acrylnitril is een kleurloze, giftige vloeistof met een enigszins naar amandel ruikende doch prikkelende geur. De geur zal een alarmerend effect hebben.

Mate van bewustzijn van de gevaren:

• Weten dat er een ongeval is met een acrylnitril tankwagen
• Weten wat de gevaren zijn van acrylnitril
• Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) giftige wolk

Gesteldheid van personen:

• Fysieke gesteldheid
• Geestelijke gesteldheid

Aanwezige voorzieningen:

• Mogelijkheden om van de bron af te vluchten
• Mogelijkheden om te schuilen

Optreden multidisciplinaire hulpverlening

Brandweerzorg

Na het ontstaan van dit scenario komt de hulpverlening op gang. De inzet zal gericht zijn op het indammen van het brongebied en afschermen van de omgeving via het plaatsen van waterschermen. Afdekken met schuim heeft een grote milieu impact tot gevolg. Naast schuim zal ook eventuele mogelijkheden tot neutralisatie ( met bleekwater) bepalend zijn voor de milieu impact.
In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn.

Relevante brandweerprocessen

• Bron- en emissiebestrijding: 
  – Bepalen van het bron- en effectgebied;
  – Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door
     middel van het afschermen van de omgeving;
  – Stabiliseren van het incident en ontstane branden in de
     omgeving blussen;
  – Waarschuwen bevolking. 
• Redding:
  – Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). 
• Ontsmetting:
  – Ontsmetten mens, dier, vaartuigen en infrastructuur

Relevante aspecten

• Dekkend systeem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen [9]
• Bereikbaarheid over twee verschillende routes vanuit twee tegengestelde windstreken [10]
• Repressieve voorbereiding  en snelle alarmering
• Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd).
• Passende (grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit).
• Effectieve (grootschalige) bluswatervoorziening voor eventuele afscherming (zie bluswatervoorzieningen)

Capaciteit [11]

• Specialistische eenheden worden ingezet ten behoeve van het beperken van de effecten.
• Een schuimbluseenheid of crashtender wordt ingezet ten behoeve van het afdekken van de vloeistofplas [12]
• Houd rekening met de inzet van specialistische eenheden zoals specialistische interventie eenheden (SIE)  voor incidentbestrijding gevaarlijke stoffen(IBGS), meetplanorganisatie en een basis ontsmettingseenheid(BOE) ten behoeve van de hulpverleners.
• Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving en wordt bepaald via het commando ter plaatse (COPI) voor het brongebied of het Regionaal Operationeel Team (ROT) voor het effectgebied [13].  
• Houdt rekening met de inzet van een peloton (4  tankautospuiten)  voor verlening van eerste hulp en transport van slachtoffers naar het gewondennest [14].

Opkomst/inzettijd [15]

Bluswatervoorziening

• Het waterleidingnet met ondergrondse brandkranen (primaire bluswatervoorziening) heeft onvoldoende capaciteit.
• Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening  is noodzakelijk  ten behoeve van het afdekken van de plas met schuim en/of afscherming naar de omgeving via verdunnen van de giftige wolk met water [17].

Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers [18]

• In de hectische fase komt via burgerhulp de redding op gang van slachtoffers. De prioriteit zal uitgaan naar het redden en helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
• Noodzakelijke opschaling/bijstand wordt bepaald op basis van inschatting aantal slachtoffers.
• Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie is mogelijk via het invoeren van de effectafstanden in Bag populatieservice

Geneeskundige zorg

De geneeskundige hulpverlening start met de processen

• Spoedeisende Medische Hulpverlening [19]:
  – Triage;
  – Inrichten van een gewondennest en behandelen van slachtoffers;
  – Vervoeren/Verwijzen naar ziekenhuizen.
• Publieke gezondheidszorg:
  – De beoordeling van en maatregelen tegen schadelijke invloeden op de gezondheid via (drink)water (gebiedsafhankelijk).
  – Onderzoek individueel
• Psychosociale Hulpverlening:
  – Signaleren getroffenen
  – Verwijzen getroffenen

Relevante aspecten zijn

• Operationele voorbereiding op het vervoer en behandelen van slachtoffers die in aanraking zijn gekomen met acrylnitril.
• Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de locatie.
• Veilige werklocatie voor de GHOR.
• Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Aantal slachtoffers

Type slachtoffers

• Nadat blootstelling heeft plaatsgevonden: blootstelling beëindigen en frisse lucht opzoeken. Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen. Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan [22].
• Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzame personen (zorginstellingen).
• Aandachtspunt is het snel kunnen waarschuwen van de bevolking via een voorbereide NL-alert met handelingsperspectief. Dit is om blootstelling te voorkomen en kostbare tijd (en mogelijk levens te redden) te verliezen met wachten op advies van experts [23].

Type letsel

• Acrylnitril is een zeer giftige stof. De belangrijkste doelorganen na inhalatie van de stof zijn de luchtwegen, het centraal zenuwstelsel en het ademhalingsstelsel. De klachten die optreden worden gedeeltelijk veroorzaakt door het cyanide dat uit acrylnitril ontstaat en zijn o.a. irritatie van de luchtwegen, hoofdpijn, toevallen, bewustzijnsverlies en remming van de ademhaling. Ook zonder luchtwegirritatie kunnen systemische klachten optreden. De klachten kunnen met vertraging ontstaan.
• Voor acrylnitril zijn antidota beschikbaar. Het NVIC kan hierover en over verdere behandeling adviseren.
• Let op: cyanide verstoort de celademhaling, maar het zuurstoftransport in het bloed vindt wel gewoon plaats. Hierdoor geeft een pulsoximeter kort na blootstelling geen goed beeld van de mate van vergiftiging.

Optreden politie

De politie start met de processen

• Afzetten en afschermen
  – Afzetten effectgebied
  – Creëren veilige werkomgeving voor hulpdiensten
  – Ontruimen van het effectgebied of aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen.
• Mobiliteit
  – Indien nodig begeleidend transport overige hulpverleners als de verkeerssituatie daarom vraagt
  – Opstellen mobiliteitsplan.
  – Indien mogelijk informeren van bewoners en/of andere aanwezigen in het gebied.
• Indien relevant
  – Handhaven openbare orde
  – Strafrechtelijke handhaving

Relevante aspecten bij het optreden van de politie

• De politie heeft geen beschermende kleding of ademlucht om op te kunnen treden en kunnen daarom niet opereren in blootgesteld gebied.
• Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied.
• Voldoende mensen en middelen om het effectgebied te kunnen evacueren en af te kunnen zetten.

Optreden gemeente (Hulpverlening)

Mogelijke taken

Gemeente

• Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Voorlichting/communicatie over het ongeval
• Registreren van slachtoffers

Randvoorwaarden

Gemeente

• Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied
• Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Operationeel voorlichting- en communicatieplan.

Maatregelen

Kansbeperkend

Effect en gevolg

Zelfredzaamheid

Hulpverlening

Voorbeeld

De beheergroep heeft geen beeld en/of filmmateriaal gevonden van een instantane explosie bij een waterstof tube trailer. Suggesties kunnen gemaild worden naar info@scenarioboekev.nl

Documentatie

1. In de HART versie 1.1 hoofdstuk 10.2, 1 april 2015 wordt 23 ton genoemd als karakteristieke tankhoeveelheid; aangenomen is dat de vullingsgraad 93% is; de tankinhoud is dan 30 m3 .
2. Handleiding risicoberekingen Bevi versie 3.3, juli 2015, blz. 42
3. De kans op een ongeval met een tankwagen zoals genoemd in de HART v1.1, hfst 10, RIVM, 1 april 2015.
4. Interventiewaarden worden door de hulpverleningsdiensten gebruikt om te bepalen of de bevolking moet worden gewaarschuwd interventiewaarden
5. In Effects respectievelijk: city centre, cultivated land en open flat terrain
6. TNO 2015, rapport Bevorderen zelfredzaamheid spoorzone Moerdijk p. 56
7. Het handelingsperspectief is afhankelijk van de weerscondities en het scenario. Een instantaan vrijkomende gaswolk zal eerder langsgewaaid zijn dan een langzaam vrijkomende vloeistof (plasverdamping). En hoe harder het waait hoe sneller het ergens (binnen) is voordat de ventilatie afgesloten is.
8. Bij verdiepingen met een aansluiting op een schuin dak zijn vaker kieren waardoor buitenlucht naar binnen kan lekken
9. goed werkend internet en mobiele telefonie, buurtalarmeringssysteem ten behoeve van zelfredzaamheid, risico communicatieplan toxische wolk
10. Bovenwindse aanrijroute, vluchtroute scheiden van route voor hulpdiensten, vluchtroute van de risicobron af Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019Hoofdstuk 4
11. Verlies van capaciteit, die nodig voor gelijktijdige redding of eerste hulp aan slachtoffers is buiten beschouwing gelaten, doordat deze situationeel is.
12. De hiervoor benodigde hoeveelheid schuim is ca. 660 l. Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019bijlage 3. Een aanvullend schuimblusvoertuig is noodzakelijk. Het oproepen van een specialistische schuimbluseenheid kost <60 minuten voor een plas tot 1500m².
13. De organisatie van de inzet van slagkracht is regionaal afhankelijk
14. Uitgangspunt: in het effectgebied worden brandweervoertuigen(met ademlucht) ingezet op transport van de slachtoffers buiten naar het gewondennest en op nacontrole van woningen.
15. Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0
16. Norm inzetbaarheid eerste basispeloton (alle 4 tankautospuiten) is 30 minuten doorontwikkeling Grootschalig Brandweeroptreden p20
17. Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019bijlage 3
18. Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0
19. De Nederlandse slachtofferregistratiekaart p.3. oktober 2006
20. Leidraad GGB p.12 december 2015
21. Leidraad GGB p.10 december 2015
22. Voor kinderen is ander materiaal benodigd. Ouders en kinderen worden bij voorkeur bij elkaar geplaatst. Dit is een complexe factor in het gewondenspreidingsplan
23. Alarmeer de GAGS. Elke situatie is immers anders; de GAGS kan de situatie inschatten op basis van berekeningen van de AGS, klachten, etcetera.