Status van de kaart: Actueel
Laatste update: 24 augustus 2021
Ketelwagen Acrylnitril – Plasbrand
Algemene beschrijving
Een giftige plas ontstaat doordat de tank van de ketelwagen openscheurt na bijvoorbeeld een botsing. Hierdoor stroomt een groot deel van de broom in korte tijd uit. De broom verspreidt zich over het spoorbed, dampt uit en vormt een giftige roodbruine wolk. De wolk verspreidt zich met de wind mee.
Effecten
Broom is een roodbruine, giftige vloeistof met een indringende karakteristieke geur. De stof is zeer giftig bij huidcontact en inademing. Hierdoor kunnen slachtoffers in de omgeving vallen. De omvang van de giftige wolk is afhankelijk van de inrichting van de omgeving en de weersomstandigheden.
Parameters effectberekening
| Modelleringssoftware | TNO Effects 10.1.4.: Pool fire: Two zone model Rew & Hulbert. |
| Uitgangspunten | |
| Stofnaam | Broom |
| Stofcategorie | LT3 |
| Volume | 8 m3 |
| Vullingsgraad | 90% [1] |
| Vrijgekomen massa | 23500 kg |
| Type breuk | Instantaan falen |
| Plasoppervlakte | 600 m2 [2] |
| Systeemdruk | Atmosferisch |
| Temperatuur in de tank | 9 °C |
| Omgevingstemperatuur | 9 °C |
| Zonnestraling | 250 W/m2 [3] |
| Weerstabiliteitsklasse | D5 (neutraal weer, windsnelheid 5 m/s) F1,5 (stabiel weer, windsnelheid 1,5 m/s) |
| Resultaten: | |
| Representatief verdampingsdebiet | 3,5 kg/s bij D5; 1,8 kg/s bij F1,5 |
| Representatieve verdampingstijd | ≈ 21 minuten D5; ≈ 28 minuten F1,5 |
Aanvraag effectsfile
U kunt de effectsfile aanvragen via onderstaand formulier. Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.Kans van optreden
De kans op een giftige wolk broom na een ongeval met een ketelwagen wordt bepaalt door de kans op een ongeval, de kans op een grote uitstroom en de correctie voor toxische stoffen. Deze kans wordt per ketelwagen, per jaar, per wagenkilometer geschat op [4]:
| N basis | N grote uitstroming | N brandbaar | N scenario | ||
| Baanvaksnelheid <40 kmh | Zonder wissels | 1.4 x 10ˉ⁸ | 0.032 | 0.1 | = 0.45 x 10ˉ¹⁰ |
| Met wissels | 4.7 x 10ˉ⁸ | 0.032 | 0.1 | = 1,5 x 10ˉ¹⁰ | |
| Baanvaksnelheid >40 kmh | Zonder wissels | 2.8 x 10ˉ⁸ | 0.22 | 0.1 | = 6.2 x 10ˉ¹⁰ |
| Met wissels | 6.1 x 10ˉ⁸ | 0.22 | 0.1 | = 13 x 10ˉ¹⁰ |
Factoren die de kans van optreden verkleinen zijn:
- Baanvaksnelheid verlagen;
- Inrichting van het spoor optimaliseren (bijvoorbeeld door het beperken van wissels);
- Het aantal transportbewegingen verminderen.
Effecten
Broom is een roodbruine, giftige vloeistof met een indringende karakteristieke geur. De stof is zeer giftig bij huidcontact en inademing. In de onderstaande tabellen en grafieken zijn de effecten van de giftige wolk weergegeven. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de omstandigheden zullen mensen overlijden (†) of raken gewond. Van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). Voor de weertypen D5 en F1,5 is het slachtofferbeeld bepaald voor personen die zich buiten bevinden. Dit is uitgewerkt voor drie ringen. In de eerste ring overlijd meer dan 95 % van de aanwezigen, in de tweede tussen de 95 en 50 % en de derde tussen de 50 en 5 %. De effectafstanden vanaf de rand van de plas voor deze ringen staan in de tabel. Aanvullend wordt in een tabel de afstand tot de interventiewaarden die de hulpverleningsdiensten gebruiken weergegeven [5]. De drie volgende geografische gebieden zijn uitgewerkt [6]:
- Stedelijk gebied (bijv. grote steden met hoge gebouwen, industriegebieden met hoge bebouwing);
- Verstedelijkt landelijk gebied (bijv. gebieden met dichte laagbouw, bossen en industriegebieden);
- Landelijk gebied (bijv. landelijke gebieden met verspreid liggende laagbouw).
De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de onderliggende grafieken met het verloop van letaliteit (percentage doden) versus afstand en letaliteitscontouren.
Tabel effectafstanden en gevolgen voor weertype D5
| D5 | Stedelijk gebied | Verstedelijkt gebied | Landelijk gebied | Slachtoffers buiten (%) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lengte (meter) | Lengte (meter) | Lengte (meter) | † | T1 | T2 | T3 | ||||
| 1e ring | 0-160 | 0-220 | 0-280 | 95-100 | 0-5 | 0-5 | 0-5 | |||
| Grens 1e ring: 95% letaal | 160 | 220 | 280 | 95 | 0-5 | 0-5 | 0-5 | |||
| 2e ring | 160-300 | 220-370 | 280-460 | 50-95 | 0-50 | 0-50 | 0-50 | |||
| Grens 2e ring: 50% letaal | 300 | 370 | 460 | 50 | 0-50 | 0-50 | 0-50 | |||
| 3e ring | 300-520 | 370-630 | 460-750 | 5 - 50 | niet bepaald | |||||
| Grens 3e ring: 5% letaal | 520 | 630 | 750 | 5 | ||||||
Tabel interventiewaarden voor weertype D5
| D5 | Stedelijk gebied | Verstedelijkt gebied | Landelijk gebied</span |
|||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lengte (meter) | Lengte (meter) | Lengte (meter) |
||||
| Levensbedreigende waarde (LBW) 10 minuten Concentratie 640 mg/m3 | 200 | 260 | 330 | |||
| Levensbedreigende waarde (LBW) 1 uur Concentratie 130 mg/m3 | 600 | 720 | 860 | |||
| Alarmeringsgrenswaarde (AGW) 10 minuten Concentratie 33 mg/m3 | 1450 | 1680 | 1940 | |||
| Alarmeringsgrenswaarde (AGW) 1 uur Concentratie 13 mg/m3 | 2600 | 2970 | 3360 | |||
| Voorlichtingsrichtwaarde (VRW) 10 minuten Concentratie 3.3 mg/m3 | 6130 | 6830 | 7580 | |||
| Voorlichtingsrichtwaarde (VRW) 1 uur Concentratie 3.3 mg/m3 | 6130 | 6830 | 7580 | |||
Contouren giftige wolk broom voor weertype D5
Grafiek letaliteit vs. afstand broom Weertype D5
Omstandigheden bij andere weertypen
Zelfredzaamheid en handelingsperspectief
Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een giftige wolk op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven.
Mogelijk handelingsperspectief [7]
Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen. [8] Snel reageren is bevorderlijk.
- Voor personen buiten is het handelingsperspectief vluchten (een natte doek om door te ademen vermindert de blootstelling).
- Indien vluchten niet mogelijk is, is een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
- Voor personen binnen is het handelingsperspectief binnen blijven en naar hoogste bouwlaag met een vlak plafond gaan [9]. Ramen en deuren sluiten en ventilatie uitzetten.
Randvoorwaarden
De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.
Het verloop van het ongevalsscenario:
- De snelheid waarmee het scenario giftige wolk zich voltrekt is afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Afhankelijk van de windsnelheid en windrichting zal de wolk zich verspreiden. Afhankelijk van de gat grote en uitstroom snelheid kan de toevoer van de giftige wolk verschillen.
Herkenbaarheid van het scenario:
- Broom is een roodbruine, giftige vloeistof met een indringende karakteristieke geur. De geur zal een alarmerend effect hebben.
Mate van bewustzijn van de gevaren:
- Weten dat er een ongeval is met een ketelwagon met broom
- Weten wat de gevaren zijn van broom
- Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) giftige wolk
Gesteldheid van personen:
- Fysieke gesteldheid
- Geestelijke gesteldheid
Aanwezige voorzieningen:
- Mogelijkheden om van de bron af te vluchten
- Mogelijkheden om te schuilen
Optreden multidisciplinaire hulpverlening
Brandweerzorg
Na het ontstaan van dit scenario komt de hulpverlening op gang. Focus zal liggen op beperken van lekkage en afschermen omgeving via verdunnen van wolk. Voor inzet brongebied (neutralisatie broom) wordt externe specialistische hulp ingeschakeld via een daarvoor bestemd noodnummer.
In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn.
Relevante brandweerprocessen
- Bron- en emissiebestrijding:
– Bepalen van het bron- en effectgebied;
– Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door
middel van het afschermen van de omgeving;
– Stabiliseren van het incident;
– Waarschuwen bevolking. - Redding:
– Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). - Ontsmetting:
– Ontsmetten mens, dier, vaartuigen en infrastructuur
Relevante aspecten zijn
- Dekkend systeem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen [10].
- Toegankelijkheid gebied. Voor kwetsbare omgeving tweezijdig toegankelijk. Iedere 100 m toegang tot spoor en toegang tot op maximaal 40 m benaderbaar [11].
- Repressieve voorbereiding en snelle alarmering
- Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd).
- Passende (grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit).
- Effectieve (grootschalige) bluswatervoorziening voor eventuele afscherming (zie bluswatervoorzieningen)
Capaciteit [12]
Bij het bestrijden van een giftige wolk heeft de brandweer de mogelijkheid diverse specialistische eenheden in te zetten zoals onder andere een specialistische interventie eenheid (SIE), AGS en meetploeg.
- Houd rekening met de inzet van specialistische eenheden zoals specialistische interventie eenheden (SIE) voor incidentbestrijding gevaarlijke stoffen(IBGS), meetplanorganisatie en een basis ontsmettingseenheid(BOE) ten behoeve van de hulpverleners.
- Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving en wordt bepaald via het commando ter plaatse (COPI) voor het brongebied of het Regionaal Operationeel Team (ROT) voor het effectgebied. [13]
- Houdt rekening met de inzet van een of meerdere pelotons (4 tankautospuiten) voor verlening van eerste hulp en transport van slachtoffers naar het gewondennest. [14]
Opkomst/inzettijd [15]
| 30 minuten | · Norm opkomsttijd eerste peloton. De start van de hulpverlening van 1-4 tankautospuiten wordt vastgesteld via het dekkingsplan [16] · Norm opkomsttijd specialistische inzetbare eenheid (SIE) · Norm opkomsttijd basis ontsmettingseenheid (BOE) · Norm opkomst eerste twee meetploegen (VE) |
| 45 minuten | · Beschikbaarheid aanvullend tweede peloton met een richttijd van 8 uur inzettijd |
| 60 minuten | · Inzettijd aanvullende grootschalige watervoorziening. · Norm opkomsttijd derde en vierde meetploeg(VE) |
Bluswatervoorziening
- Het waterleidingnet met ondergrondse brandkranen (primaire bluswatervoorziening) heeft onvoldoende capaciteit.
- Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening is noodzakelijk ten behoeve van het afdekken van de plas met schuim en voor het verdunnen van de giftige wolk. De norm voor spoorincidenten met gevaarlijke stoffen is 6000 l/min binnen 15 minuten voor minimaal 4 uur. [17]
Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers [18]
- In de hectische fase komt via burgerhulp de redding op gang van slachtoffers met brandwonden. Na ontsteking duurt de brand 30 minuten. De prioriteit zal uitgaan naar het helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
- Noodzakelijke opschaling/bijstand wordt bepaald op basis van inschatting aantal slachtoffers.
- Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie is mogelijk via het invoeren van de effectafstanden in Bag populatieservice.
Geneeskundige zorg
De geneeskundige hulpverlening start met de processen
- Spoedeisende Medische Hulpverlening: [19]
– Triage;
– Inrichten van een gewondennest en behandelen van slachtoffers;
– Vervoeren/Verwijzen naar ziekenhuizen. - Publieke gezondheidszorg:
– De beoordeling van en maatregelen tegen schadelijke invloeden op de gezondheid via (drink)water (gebiedsafhankelijk).
– Onderzoek individueel - Psychosociale Hulpverlening:
– Signaleren getroffenen
– Verwijzen getroffenen
Relevante aspecten zijn
- Operationele voorbereiding op het vervoer en behandelen van slachtoffers bij een incident met acrylnitril.
- Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de locatie.
- Na een plasbrand verlenen omstanders hulp. Een deel van de slachtoffers komt als zelfverwijzer op de eerste hulp.
- Veilige werklocatie voor de GHOR.
- Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.
Aantal slachtoffers
| <10 | In beginsel zijn voldoende middelen op de ambulances aanwezig. Voor specialistische hulpverlening aan kinderen zijn minder hulpmiddelen aanwezig waardoor middelen snel zijn uitgeput. |
| > 10 | Het LPCGBI treedt in werking. [20] |
| > 250 | De grens wordt bereikt van het aantal slachtoffers dat kan worden vervoerd [21] |
Type slachtoffers
- Nadat blootstelling heeft plaatsgevonden: blootstelling beëindigen en frisse lucht opzoeken. Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen. Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan. [22]
- Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzame personen (zorginstellingen) en slachtoffers met bestaande longklachten.
- Aandachtspunt is het snel kunnen waarschuwen van de bevolking via een voorbereide NL-alert met handelingsperspectief. Dit is om blootstelling te voorkomen en kostbare tijd (en mogelijk levens te redden) te verliezen met wachten op advies van experts. [23]
Type letsel
- Broom werkt irriterend op de slijmvliezen van o.a. ogen en luchtwegen.
- Blootstelling aan broom kan longoedeem en chemische longontsteking veroorzaken. De verschijnselen hiervan kunnen vertraagd optreden en versterkt worden door lichamelijke inspanning.
- Effecten bij blootstelling van de huid aan de vloeistof zijn bijtend, roodheid en pijn, ernstige brandwonden, moeilijk genezend. Effecten van blootstelling aan de ogen zijn bijtend, roodheid, pijn, slecht zien, ernstige brandwonden.
Optreden politie
De politie start met de processen
- Afzetten en afschermen
– Afzetten effectgebied
– Creëren veilige werkomgeving voor hulpdiensten
– Ontruimen van het effectgebied of aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen. - Mobiliteit
– Indien nodig begeleidend transport overige hulpverleners als de verkeerssituatie daarom vraagt
– Opstellen mobiliteitsplan.
– Indien mogelijk informeren van bewoners en/of andere aanwezigen in het gebied.
Indien relevant
– Handhaven openbare orde
– Strafrechtelijke handhaving
Relevante aspecten bij het optreden van de politie
- De politie heeft geen beschermende kleding of ademlucht om op te kunnen treden en kunnen daarom niet opereren in blootgesteld gebied.
- Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied.
- Voldoende mensen en middelen om het effectgebied te kunnen evacueren en af te kunnen zetten.
Optreden gemeente (Hulpverlening)
Mogelijke taken
Gemeente
- Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
- Voorlichting/communicatie over het ongeval
- Registreren van slachtoffers
Randvoorwaarden
Gemeente
- Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied
- Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
- Operationeel voorlichting- en communicatieplan
Maatregelen
Kans
| Maatregel | Werking van de maatregel |
| Wegnemen van de risicobron | Het wegnemen van de risicobron zorgt ervoor dat het scenario niet meer kan plaatsvinden. |
| Begrenzen van de doorzet | Minder vervoersbewegingen betekent een vermindering van het aantal keer dat het scenario zich voor kan doen en dus neemt de kans op het scenario af. |
Effect en gevolg
| Maatregel | Werking van de maatregel |
| Afstand houden tot activiteit met gevaarlijke stoffen | Dicht bij de plaats van het scenario zijn de effecten het meest merkbaar. De warmtestraling neemt af naarmate de afstand toeneemt. |
| Venstertijden | Door gebruik te maken van venstertijden voor het verladen worden de risicovolle en kwetsbare activiteiten gescheiden. |
| Obstakels toevoegen | Er kan geprobeerd worden om met obstakels de verspreiding van een gifwolk te vertragen of zodanig turbulentie te creëren dat de gifwolk mengt met de omringende lucht. |
| Rekening houden met windrichting | De overheersende windrichting in Nederland is uit het zuidwesten. Door kwetsbare functies niet in de overheersende windrichting vanaf de risicobron te plaatsen, kunnen slachtoffer mogelijk voorkomen worden. |
Zelfredzaamheid
| Maatregel | Werking van de maatregel |
| Duidelijke vluchtroutes aanbrengen | Door duidelijke vluchtroutes aan te brengen kunnen mensen het gebied gemakkelijker verlaten. |
| Afschakelbare centrale ventilatie | Door de ventilatie zo snel mogelijk af te schakelen kan worden voorkomen dat de giftige wolk in gebouwen komt. |
| De (bedrijfs)noodplannen oefenen op een gifwolk | Door te oefenen met het gifwolkscenario in de (bedrijfs)noodplannen weten de werknemers wat ze moeten doen in het geval van een echte calamiteit. |
| Risicocommunicatie | Door te communiceren over de mogelijke scenario’s in een gebied het bete handelingsperspectief worden mensen zich meer bewust van wat ze moeten doen bij het scenario. |
| Onderhouden schuilplaatsen en vluchtwegen | Onderhoud van schuilplaatsen en vluchtwegen is belangrijk, zodat ten alle tijden van een ongeval de schuil- en vluchtmogelijkheden bereikbaar en inzetbaar zijn. |
Hulpverlening
| Maatregel | Werking van de maatregel |
| Waarschuwingsmiddelen | Voor een snelle en effectieve waarschuwing tijdens een ongeval met gevaarlijke stoffen is het van belang dat een waarschuwingssysteem de mensen in het effectgebied kan bereiken. |
| Werkende communicatiemiddelen | Tijdens een ongeval met gevaarlijke stoffen vindt veel van de communicatie plaatst via radio, internet en telefoon. Het is hierbij van belang dat zendmasten op afstand van de activiteiten met gevaarlijke stoffen staan, zodat deze ook tijdens een ongeval werken. |
| Afstemming hulpdiensten | Het handelingsperspectief dat aan mensen wordt geboden ten tijden van een ongeval met gevaarlijke stoffen moet worden afgestemd met de inzet van hulpdiensten, zodat de inzet van de hulpdiensten kan aansluiten bij dit handelingsperspectief. |
Voorbeeld
Tankwagen broom– giftige wolk De beheergroep heeft geen beeld en/of filmmateriaal gevonden van een giftige broom wolk door een ongeval bij transport op het spoor. Suggesties kunnen gemaild worden naar info@scenarioboekev.nl
Documentatie
- In de HART versie 1.1 hoofdstuk 9.3, 1 april 2015
- In de HART versie 1.1 hoofdstuk 9.3, 1 april 2015
- Handleiding risicoberekingen Bevi versie 3 blz. 46
- HART versie 1.1 hoofdstuk 9.4., 1 april 2015
- Interventiewaarden worden door de hulpverleningsdiensten gebruikt om te bepalen of de bevolking moet worden gewaarschuwd interventiewaarden
- In Effects respectievelijk: city centre, cultivated land en open flat terrain
- TNO 2015, rapport Bevorderen zelfredzaamheid spoorzone Moerdijk p. 56
- Het handelingsperspectief is afhankelijk van de weerscondities en het scenario. Een instantaan vrijkomende gaswolk zal eerder langsgewaaid zijn dan een langzaam vrijkomende vloeistof (plasverdamping). En hoe harder het waait hoe sneller het ergens (binnen) is voordat de ventilatie afgesloten is.
- Bij verdiepingen met een aansluiting op een schuin dak zijn vaker kieren waardoor buitenlucht naar binnen kan lekken
- Goed werkend internet en mobiele telefonie, buurtalarmeringssysteem ten behoeve van zelfredzaamheid, risico communicatieplan toxische wolk
- Bovenwindse aanrijroute. Vluchtroute scheiden van route voor hulpdiensten, vluchtroute van de risicobron af Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019Hoofdstuk 4.6.8 p60,61
- Verlies van capaciteit, die nodig voor gelijktijdige redding of eerste hulp aan slachtoffers is buiten beschouwing gelaten, doordat deze situationeel is.
- De organisatie van de inzet van slagkracht is regionaal afhankelijk
- Uitgangspunt: in het effectgebied worden brandweervoertuigen(met ademlucht) ingezet op transport van de slachtoffers buiten naar het gewondennest en op nacontrole van woningen.
- Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0
- Norm inzetbaarheid eerste basispeloton (alle 4 tankautospuiten) is 30 minuten doorontwikkeling Grootschalig Brandweeroptreden p20
- Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019 p35 en bijlage 3
- Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0
- De Nederlandse slachtofferregistratiekaart p.3. oktober 2006
- Leidraad GGB p.12 december 2015
- Leidraad GGB p.10 december 2015
- Voor kinderen is ander materiaal benodigd. Ouders en kinderen worden bij voorkeur bij elkaar geplaatst. Dit is een complexe factor in het gewondenspreidingsplan
- Alarmeer de GAGS. Elke situatie is immers anders; de GAGS kan de situatie inschatten op basis van berekeningen van de AGS, klachten, etcetera.