Status van de kaart: In ontwikkeling

Laatste update: 27 februari 2019

Deze kaart beschrijft een fakkelbrand bij een hogedruk leiding met een mengsel van aardgas en waterstof. Mogelijk wordt in de toekomst waterstof bijgemengd in hogedruk aardgasleidingen. Met deze scenariokaart wordt inzicht gegeven in de gevolgen van deze verandering voor de externe veiligheid scenario’s. De plannen voor bijmenging van waterstof zijn veelal nog in ontwikkelingsfase, daarom zijn in deze scenariokaart verschillenden mengverhoudingen uitgewerkt. Hiermee ontstaat inzicht in de uitwerking van de verhouding waterstof en aardgas in relatie tot de gevaren en gevolgen van een fakkelbrand.

Als beginpunt voor deze kaart is de berekening voor de fakkelbrand hogedrukaardgasleiding gebruikt. In de Effects berekening zijn echter de stoffen aardgas (methaan) en waterstof in verschillende verhoudingen doorgerekend. Dit verschil resulteert in een andere effect afstanden. Deze zijn staan in de effecten tabel.

Algemene beschrijving

Vanwege (graaf)werkzaamheden ontstaat een breuk in een hogedruk leiding met een mengsel van aardgas en waterstof. Het mengsel van aardgas en waterstof stroomt onder hoge druk uit. Het brandbare gas ontsteekt waardoor een fakkelbrand optreedt.

Effecten 

De effecten van een fakkelbrand zijn warmtestraling en rook. Hierdoor kunnen slachtoffers, schade en brand in de omgeving ontstaan.

Uitgegaan is van directe ontsteking van het uitstromende gas door statische of kinetische energie. Hierdoor ontstaat een fakkelbrand. Direct na de breuk is het uitstroomdebiet en daarmee de omvang van de fakkel het grootst. De eerste fase is berekend over de eerste 20 seconden na de breuk. Het uitstroomdebiet loopt binnen enkele minuten na de breuk terug totdat een stabiel uitstroomdebiet wordt bereikt. Dit stabiele uitstroomdebiet blijft aanwezig totdat de leidingbeheerder het getroffen leidingdeel met afsluiters inblokt.

Parameters effectberekening

Aanvraag effectsfile

U kunt de effectsfile aanvragen via onderstaand formulier. Een “Free viewing demo” waarmee deze file kan worden ingezien is te downloaden via https://www.gexcon.com/software/effects/. Met deze gratis demo is de berekening in effects met bijbehorende grafieken in te zien en beter af te lezen. Wilt u zelf gaan rekenen met de parameters uit de berekening met effects dan heeft u een licentie en aanvullende software van Gexcon nodig.

Hidden

Pagina waarop dit formulier is ingevuld:

Naam(Vereist)

Voornaam Achternaam

E-mailadres(Vereist)

Welk effectsfile wil je ontvangen?(Vereist)

Typ de code(Vereist)

Name

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kans van optreden

De kans op een breuk van een hogedruk aardgasleiding is afhankelijk van diameter, wanddikte, druk, type materiaal en kerfslagwaarde[1][2].

Factoren die de kans van optreden verkleinen zijn:

• Een grotere diepteligging;
• Bescherming van de leiding;
• Beschermende maatregelen in de buurt van de leiding.

Effecten

Het breken van de buisleiding gaat gepaard met een harde knal. De harde knal wordt veroorzaakt door een fysische explosie door de plotselinge uitzetting van het samengeperste gas dat vrijkomt. De overdrukeffecten van de explosie zijn in dit scenario buiten beschouwing gelaten. Deze explosie veroorzaakt een krater, waaruit het gas in verticale richting uitstroomt. Door de kracht waarmee het gas (tweezijdig) uitstroomt erodeert de krater verder. De uitstroming gaat gepaard met bulderend geraas. Het uitstromende gas ontsteekt direct met een fakkelbrand als gevolg.

De warmtestraling van een fakkelbrand kan slachtoffers, schade en brand in de omgeving veroorzaken. warmtestraling is in combinatie met de blootstellingsduur bepalend voor het slachtoffer- en schadebeeld.

In de onderstaande tabellen zijn de effecten van warmtestraling weergegeven. De tabel effectafstanden en gevolgen geeft 3 ringen aan. Binnen de eerste ring komt 99% van de aanwezigen te overlijden. In de tweede ring komen aanwezigen te overlijden of kunnen slachtoffer worden. In de derde ring vallen geen doden maar kunnen aanwezigen nog wel slachtoffer worden. De grens van de derde ring geeft aan tot waar eerstegraads brandwonden kunnen voorkomen. Afhankelijk van de afstand tot het ongeval en de bescherming van bijvoorbeeld gebouwen komen mensen te overlijden (†) of raken gewond: van zeer zwaargewond (T1) tot lichtgewond (T3). De schade aan objecten varieert van onherstelbare schade tot lichte schade. De effectafstanden zijn van toepassing vanaf elke willekeurig positie van de ondergrondse buisleiding.

De afstanden die horen bij de grenswaarden in de eerste tabel staan in de tweede tabel. Per combinatie van druk, diameter en mengverhouding zijn voor zowel de ‘eerste fase’ als de ‘stabiele fase’ de effectafstanden berekend.

De tabel effectafstanden en gevolgen is aangevuld met de onderliggende grafieken met het verloop van warmtestraling versus afstand. Deze grafiek geeft een goed beeld van de invloed van het bijmengen van waterstof bij aardgas, op de warmtestraling effecten bij een fakkelbrand.

Tabel effecten en gevolgen [3]

Tabel effect afstanden

Grafiek warmtestraling – afstand 8 inch 40 bar en verschillende percentages waterstof

Zelfredzaamheid en handelingsperspectief

Aanwezige personen zijn na het ontstaan van een fakkelbrand op zichzelf en anderen aangewezen. In onderstaande afbeelding zijn mogelijke handelingsperspectieven weergegeven. 

Mogelijk handelingsperspectief

Afhankelijk van de situatie en de inrichting van de omgeving kan het handelingsperspectief verschillen. Snel reageren is bevorderlijk. 

• Voor personen buiten is het handelingsperspectief vluchten (uit het zicht van de brand, onder dekking van objecten zoals muren).
• Als er schuilmogelijkheden zijn, is dekking zoeken of een schuilplaats binnen gaan een goed handelingsperspectief.
• Voor personen binnen, dichtbij de bron (daar waar gebouwen ontbranden ) is het handelingsperspectief ontruimen en vluchten.
• Voor personen binnen, op grotere afstand van de bron (daar waar gebouwen niet ontbranden) is het handelingsperspectief binnenblijven.

Randvoorwaarden

De onderstaande aspecten zijn mede bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van zelfredzaamheid. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Het verloop van het ongevalsscenario:

• Door statische of kinetische energie zal het gas bij uitstroom onder hogen druk direct ontbranden.
• Na ontsteking zijn direct de effecten merkbaar en kan een fakkelbrand uren duren.

Herkenbaarheid van het scenario:

• Een fakkelbrand is door zijn hitte ontwikkeling en bulderend geraas direct waarneembaar voor de aanwezigen.

Mate van bewustzijn van de gevaren:

• Weten dat er een ongeval is met een hogedruk aardgasleiding 
• Weten wat de gevaren zijn van aardgas
• Weten wat je moet doen in geval van een (dreigende) fakkelbrand

Gesteldheid van personen:

• Fysieke gesteldheid
• Geestelijke gesteldheid

Aanwezige voorzieningen:

• Mogelijkheden om van de bron af te vluchten
• Mogelijkheden om te schuilen

Optreden multidisciplinaire hulpverlening

Brandweerzorg

Na het ontstaan van dit incident komt de hulpverlening op gang. Bij de bestrijding ligt bij dit scenario de nadruk op redden/evacueren, uitbreiding voorkomen en blussen van secundaire branden.
In onderstaande tabellen is beschreven welke processen op gang komen en welke aspecten relevant zijn.

De brandweer start de processen

• Bron- en emissiebestrijding: 
  – Bepalen van het bron- en effectgebied;
  – De fakkel gecontroleerd laten uitbranden;
  – Voorkomen van uitbreiding en beperken van effecten door
   middel van het afschermen van de omgeving;
  – Stabiliseren van het incident en ontstane branden in de
     omgeving blussen;
  – Waarschuwen bevolking [4]
• Redding:
  – Redden en verlenen van eerste hulp aan slachtoffers (zie slachtoffers). 

Relevante aspecten

• Voorbereiding op een fakkelbrand bij een hogedruk aardgasleiding met een ” aanvalsplan buisleiding” [5]
• Voorbereiding op samenwerking/informatiestromen met betrokken partijen (KLIK en leidingexploitant en passende(grootschalige) slagkracht brandweer (zie capaciteit);
• Opkomsttijd van de brandweer (zie opkomst/inzettijd);
• Effectieve (grootschalige)bluswatervoorziening (zie bluswatervoorzieningen);
• Beschikbaarheid alarmeringssysteem om aanwezigen in het effectgebied te waarschuwen. [6]
• Toegankelijkheid gebied (bereikbaarheid vaak moeilijk vanwege afgelegen gebieden)

Capaciteit [7]

• Bij een fakkelbrand van een buisleiding zal voornamelijk worden ingezet op evacuatie en afscherming van de omgeving totdat de leidingexploitant het betreffende leidingdeel kan blokken of dichten.
• Benodigde omvang slagkracht is afhankelijk van de omgeving. Bij dit incident is uitgegaan van verstedelijkt gebied. [8]
• Houd rekening met een inzet van 1-4 tankautospuiten (basispeloton), 1 hoogwerker en grootschalige bluswatervoorziening. [9]
• Houd rekening met een inzet van een tweede peloton en grootschalige bluswatervoorziening ten behoeve van het koelen/blussen van secundaire branden. [10]
• Houdt rekening met de inzet van een extra peloton (4  tankautospuiten)  voor redding/evacuatie en hulpverlening aan slachtoffers naar het gewondennest.

Opkomst/inzettijd [11]

Schematische weergave incident verloop bij grootschalig brandweer optreden

Bluswatervoorziening

• Het waterleidingnet met ondergrondse brandkranen (primaire bluswatervoorziening) heeft onvoldoende capaciteit.
• Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening  is noodzakelijk  ten behoeve van het afschermen en uitbreiding voorkomen. De norm voor incidenten met gevaarlijke stoffen is 6000 l/min voor 4 uur. [13]
• Voldoende openbare secundaire bluswatervoorziening  is noodzakelijk  ten behoeve van koeling/blussing omliggende bebouwing (bij voorkeur een  doorlopend watersysteem met minimaal 80 cm. diepte voor voeding 3 tankautospuiten 3x2000l/min). [14]

Indicatie bepaling capaciteit slachtoffers [15]

• In de hectische fase komt via burgerhulp de redding op gang van slachtoffers met brandwonden. De prioriteit zal uitgaan naar het redden en helpen vervoeren van slachtoffers naar het gewondennest van de ambulance.
• Noodzakelijke opschaling/bijstand wordt bepaald o.b.v. inschatting aantal slachtoffers.
• Een indicatiebepaling van het aantal personen op een specifieke locatie is mogelijk via het invoeren van de effectcontouren in de link naar Bag populatieservice.

Geneeskundige zorg

Relevante processen bij de geneeskundige hulpverlening

• Spoedeisende Medische Hulpverlening: [16]
  – Triage;
  – Inrichten van een gewondennest en behandelen van slachtoffers;
  – Vervoeren/Verwijzen naar ziekenhuizen.
• Publieke gezondheidszorg:
  – De beoordeling van en maatregelen tegen schadelijke invloeden op de gezondheid via (drink)water (gebiedsafhankelijk).
  – Onderzoek individueel
• Psychosociale Hulpverlening:
  – Signaleren getroffenen
  – Verwijzen getroffenen

Relevante aspecten

• Operationele voorbereiding op het vervoer en behandelen van slachtoffers met ernstige brandwonden.
• Mogelijkheid om te kunnen keren/vertrekken voor ambulances op de locatie.
• Veilige werklocatie voor de GHOR.
• Aantal slachtoffers, type slachtoffers en type letsel. Deze zijn locatie afhankelijk en staan in relatie tot elkaar.

Aantal slachtoffers

Type slachtoffers

• Aandachtspunt is operationele voorbereiding op het behandelen van kinderen met ernstige brandwonden (locatiespecifiek). Dit vereist een aangepast gewondenspreidingsplan. [20]
• Aandachtspunt is hulp aan verminderd zelfredzame personen (zorginstellingen).

Type letsel

• Door warmtestraling ontstaan uitwendige brandwonden. Bij inademing van hete gassen ontstaat inhalatietrauma.
• Stabilisatie van brandwondenslachtoffers is mogelijk in elk level 1 ziekenhuis [21]. Specialistische behandeling van brandwonden kan in een beperkt aantal centra in Nederland plaatsvinden. [22]
• Extra aandacht bij de operationele voorbereiding is noodzakelijk bij verhoogde kans op slachtoffers uit de groep van ouderen en kinderen.
• Een langdurig traject van nazorg restletsel en psychotrauma [23] is te verwachten.

Optreden gasunie, politie, gemeente (hulpverlening)

Mogelijke taken

Politie

• Afzetten van het effectgebied
• Aanwezige personen in het effectgebied laten schuilen of vluchten
• Gidsen van brandweervoertuigen en ambulances

Gemeente

• Opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Voorlichting/communicatie over het ongeval
• Registreren van slachtoffers

Gasunie/leidingbeheerder

• Inblokken gasleiding

Randvoorwaarden

Politie

• Operationele voorbereiding op het afzetten van een groot effectgebied
• Voldoende mensen en middelen om het effectgebied af te kunnen zetten
• Een operationeel mobiliteitsplan

Gemeente

• Operationele voorbereiding op het opvangen en verzorgen van personen uit het effectgebied
• Voldoende locaties en personeel voor de opvang en verzorging van personen uit het effectgebied
• Operationeel voorlichting- en communicatieplan

Gasunie/leidingbeheerder

• Inbloksystemen
• Responsorganisatie

Maatregelen

Kansbeperkend

Effect en gevolgbeperkend

Bevordering van de zelfredzaamheid

Bevordering van de hulpverlening

Voorbeeld

De beheergroep heeft geen beeld en/of filmmateriaal gevonden van fakkelbrand met een mengsel van aardgas en waterstof.

Documentatie

1. Risicoanalye aardgastranportleidingen, p37, Gasunie, 18 december 2008
2. Achtergronden bij vervanging van de zoneringsafstanden hoge druk aardgastransportleidingen van de N.V. Nederlandse Gasunie, 13 november 2008
3. Onderbouwing-van-de-slachtofferinschatting-van-het-scenarioboekEV.
4. Goed werkend internet en mobiele telefonie, buurten ten behoeve van zelfredzaamheid, risicocommunicatieplan
5. Handreiking incidentbestrijding buisleidingincidenten, kennisplein IFV, juli 2018
6. Goed werkend internet en mobiele telefonie , buurtalarmeringssysteem ten behoeve van zelfredzaamheid
7. Verlies van capaciteit, die nodig voor gelijktijdige redding of eerste hulp aan slachtoffers is buitenbeschouwing gelaten, doordat deze situationeel is.
8. Bij buitengebied is geen afscherming naar omliggende gebouwen nodig
9. Bij buisleidingincidenten kan de bereikbaarheid een cruciale rol spelen. Bij de inschatting van de benodigde capaciteit wordt hiermee rekening gehouden. De optie afschermen en uit laten branden i.o.m. leidingbeheerder kan bij dit incident worden verkozen
10. Koelen/blussen vindt plaats aan twee zijden van de spoordijk. Hiervoor is een peloton en grootschalige bluswatervoorziening noodzakelijk.
11. Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en
12. Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0
13. Norm inzetbaarheid eerste basispeloton (alle 4 tankautospuiten) is 30 minuten doorontwikkeling Grootschalig Brandweeroptreden p20
14. Handreiking Bluswatervoorziening en bereikbaarheid 2019 bijlage 3
15. Peloton Grootschalige watervoorziening: Capaciteit: 2×4000 l/min over 1 km of 2 x 2000l/min over 2,5 km. Afstand locatie tot geschikte waterwinplaats en slangenweg bepaalt de inzettijd >1,5 uur.
16. Visie Grootschalig Brandweer Optreden 2012-2016 en Doorontwikkeling Grootschalig Brandweer Optreden(GBO) september 2018 visie 2.0 De Nederlandse slachtofferregistratiekaart p.3. oktober 2006
17. LPCGBI p.1 september 2013
18. Leidraad GGB p.12 december 2015
19. Leidraad GGB p.10 december 2015
20. Voor kinderen is ander materiaal benodigd. Ouders en kinderen worden bij voorkeur bij elkaar geplaatst. Dit is een complexe factor in het gewondenspreidingsplan
21. Landelijk netwerk acute zorg www.lnaz.nl
22. Beverwijk, Rotterdam, Groningen
23. Casus ” Het Hemeltje” Volendam